خداوند که خالق عالم و آدم است و معاد را برای بازگشت و دریافت نتائج و پیامد اعمال مردم قرار داده، نظام خلقت را بدین صورت ایجاد کرده که اگر کسی عمل ناپسند و گناه انجام دهد، پیامد عمل خود از طریق ورود به جهنم دریافت می‌کند.
اگر همان شخص از عملکرد ناپسند خود بازگشت و توبه کرد و عمل‌های صالح به جا آورد، به طور طبیعی در پی لطف و رحمت خداوند، آثار گناه و عمل ناپسند او برطرف می‌گردد و آثار خوشایند آن جایگزین می‌شود. این نه تنها محذور عقلی ندارد بلکه کاملاً عقل پسند و حکیمانه است، چون اصل هدف خلقت انسان‌ها آن است که رحمت و فیض خدا را دریافت کنند و رشد و تکامل نمایند، ‌نه آن که گرفتار قهر و غضب خدا بشوند.
بر اساس آموزه‌های دینی، محبت به اهل بیت علیهم السلام مخصوصا امام حسین علیه السلام و شادی در شادی آن ها و حزن در ایام حزن آن ها مخصوصا حزن و اندوه و عزاداری برای سید شهدا (که جهت حفظ اسلام و عدالت جان خود را فدا کرد) یکی از راه‌های بازگشت به سوی حق و در مسیر تکامل قرار گرفتن است.
کسی که محبت به چیزی یا کسی دارد و به آن عشق می ورزد، به سمت آن جذب می شود و خود را شبیه به او می کند و به تدریج مثلش می شود. اهل بیت به عنوان انسان کامل، به عنوان الگو و سرمشق زندگی انسان باید مورد توجه قرار گیرند و در پیش روی انسان ها قرار بگیرند تا با شبیه سازی اعمال آن ها و جاری ساختن روش و رفتار شان در زندگی به عنوان نمونه عملی دین،‌ انسان ها تربیت الهی گرفته و به سمت کمال مطلوب خود پیش بروند. این مهم با محبت و عشق به آن الگوهای زندگی تحقق می پذیرد.
بنابراین محبت و مودت و عشق برای عمل است،نه برای خود محبت و عشق. خدا معشوق برای انسان خلق نکرده است که بتواند با آن عشق بازی کند. اگر توصیه به محبت و عشق به بزرگان دین کرده، برای رسیدن به عمل و نجات خود از پلیدی ها و گناهان بوده است.
محبت و عشق نمودهای گوناگونی می تواند داشته باشد. گاه ابراز محبت با شادی کردن در شادی محبوب ظهور پیدا می کند. گاه با حزن و ابراز ناراحتی در حزن و مصیبت محبوب تحقق می یابد.
از این جهت توصیه اکید نسبت به اهتمام داشتن به عزاداری برای اهل بیت به خصوص امام حسین شده، چرا که عزاداری یکی از نمودهای ابراز محبت و عشق است. ابراز محبت عامل مهم نزدیکی به محبوب و نزدیکی به محبوب عامل الگو گیری و اصلاح خود طبق میزان محبوب می باشد که نتیجه آن هم سعادت انسان و نجات او از آتش جهنم است.
چه بسا مردم به برکت عزاداری امام حسین آگاهی و توجه پیدا می‌کنند و از خواب غفلت بیدار می‌شوند و از گناهان خود توبه می‌کنند و در مسیر حق قرار می‌گیرند. بر اثر این هدایت رحمت خدا شامل آنان می‌شود و گناهان‌شان آمرزیده می‌گردد. بخشش الهی محذوری ندارد و کار حکیمانه است.
بر همین اساس که در حادثه کربلا وقتی «حرّ» توبه نمود و به سوی حق بازگشت، حضرت امام حسین به او فرمود: «توبة تو پذیرفته است. «حرّ» در راه خدا و دفاع از امام حسین حرکت کرد و شهید شد.
همة افرادی که در عزاداری سید شهدا شرکت می‌کنند و مثل «حرّ» از اعمال گذشته خود توبه نموده و در مسیر حق تا آخر عمر قرار می‌گیرد، بدون تردید از جهنم نجات یافته ،بهشت برای آنان واجب می‌گردد. البته این بدان معنا نیست که هر کسی با همه گناه و آلودگی در مسیر ناپسند، راه خود را ادامه دهد و فکر کند با عزاداری از جهنم نجات پیدا خواهد کرد.
بنابر این عزاداری زمینه توبه و بازگشت و قرار گرفتن در مسیر حق را برای مردم فراهم می‌سازد، ولی باید توبه و بازگشت مثل توبه و بازگشت «حرّ» باشد و گرنه عزاداری تنها با ادامه گناه و معصیت موجب رستگاری نخواهد شد.
برای نزدیک شدن مطلب به ذهن بدین مثال توجه شود: اگر دانش‌آموزی بر اثر بازیگوشی و کم‌کاری نمره قبولی نیاورد و در امتحان تجدید شود، ولی به هر دلیل از بازیگوشی دست کشیده و آگاه شده و برای جبران ضعف‌های درسی خود تلاش کند، آیا حکیمانه است که آموزگار او را به خاطر بازیگوشی قبلش به کلاس راه ندهد و فرصت ادامه تحصیل و جبران کاستی را از او بگیرد؟
به طور یقین حکمت اقتضا می‌کند که برای قرار گرفتن دانش‌آموز در مسیر پیشرفت و جبران ضعف‌های گذشته، باید زمینه‌هایی فراهم شود و او را کمک نمایند کاستی را جبران نماید.
مجالس عزاداری و اشک ریختن برای امام حسین شبیه کلاس‌های جبرانی است و زمینه را برای نجات و بازگشت افراد فراهم می‌سازد.
ده‌ها آثار و برکات دیگر نیز دارد که نمونه‌ایی از آن را در کتاب «جلوه‌های عرفانی نهضت حسینی» مطالعه کنید.(1)
البته ما نیز قبول داریم که متأسفانه برخی از این حقیقت غافل‌اند و صرفاً عزاداری را مایة نجات می‌دانند، بی آن که توجه کنند که عزاداری هدف نیست، بلکه تنها وسیله و ابزار است؛ وسیله‌ای برای نزدیک شدن روح به اولیای الهی و تطهیر از گناه و قرب به خداوند.
اگر چه متأسفانه برخی از مداحان و واعظان نیز تلاش برای رفع غفلت مردم ندارند، بلکه چه بسا سخنان و خطابه آن ها به غفلت و ناآگاهی دامن می‌زند.
در عین حال که می‌تواند عزاداری‌ها و امید بخشیدن به مردم برای نجات و رستگاری موجب جذب افراد مختلف با سلیقه‌ها و تمایلات و اوصاف گوناگون شود.